Ustawa nowelizująca przepisy ustawy o PIT i CIT, tj. ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, którą właśnie podpisał Prezydent RP, wprowadzi już od dnia 01 stycznia 2016r. zmiany w zakresie obowiązku  sporządzenia dokumentacji podatkowej. Ma ona na celu przeciwdziałanie erozji podstawy opodatkowania i zjawisku przerzucania dochodów przez podmioty powiązane (z ang. base erosion and profit shifting, BEPS). Wejście w życie ustawy nowelizującej powodować będzie przede wszystkim potrzebę ponownego zdefiniowania zakresu podmiotowego i przedmiotowego obowiązku sporządzenia dokumentacji podatkowej. Zmiany te będą rozłożone w czasie, gdyż w istotnej części, mają wejść w życie z dniem 01 stycznia 2017 r.

Zakres podmiotowy obowiązku

Z obowiązku sporządzenia dokumentacji podatkowej wyłączeni zostaną podatnicy, których przychody i koszty, w rozumieniu ustawy o rachunkowości, w roku poprzedzającym rok podatkowy, ustalone na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych, nie przekroczą lub będą równe kwocie odpowiadającej równowartości 2.000.000 euro (podatnicy prowadzący działalność w skali „mikro”). 

Zmiana progu powiązań kapitałowych

Za istotną zmianę, wpływającą na zakres podmiotowy obowiązku, uznać należy zwiększenie progu powiązań kapitałowych z 5% do 25%. Po zmianie, posiadanie udziału w kapitale innego podmiotu oznaczać będzie sytuację, w której dany podmiot bezpośrednio lub pośrednio posiadać będzie w kapitale innego podmiotu udział nie mniejszy niż 25%.

Zakres przedmiotowy obowiązku

Obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej dotyczyć będzie nie tylko transakcji z podmiotami powiązanymi, ale również innych zdarzeń, których warunki zostały ustalone (lub narzucone) z podmiotami powiązanymi, do tego wyłącznie tych, które mają istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika. Przedmiotem dokumentacji objęte są zdarzenia wszelkiego rodzaju, bez konieczności dowodzenia czy stosunki pomiędzy podmiotami powiązanymi miały charakter transakcji, czy też innego zdarzenia ujętego w księgach rachunkowych (m.in. umowy zarządzania płynnością, umowy o podziale kosztów itp.).

Transakcje i inne zdarzenia o „istotnym” wpływie na wysokość dochodu (straty)

W ustawie wskazano wprost, które transakcje i inne zdarzenia uznawać się będzie za „istotne”. Ich zdefiniowanie nastąpiło poprzez odniesienie wartości transakcji do wielkości przychodów. Za „transakcje lub inne zdarzenia mające istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika” uznano transakcje lub inne zdarzenia jednego rodzaju, których łączna wartość przekracza w roku podatkowym równowartość 50.000 euro, z uwzględnieniem limitów ustalonych dla poszczególnych progów przychodów, wskazanych w przepisie (pierwszy próg ustalono przy przychodach przekraczających równowartość 2.000.000 euro, lecz nie więcej niż równowartość 20.000.000 euro, drugi przy przychodach przekraczających 20.000.000 euro, lecz nie więcej niż równowartość 100.000.000 euro, a trzeci przy przychodach przekraczających równowartość 100.000.000 euro). Innymi słowy, im wyższe przychody, tym wyższy limit dla transakcji lub innego zdarzenia.

Umowy spółki niebędącej osobą prawną oraz umowy wspólnego przedsięwzięcia

Jako „transakcje lub inne zdarzenia mające istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika” uznawać się będzie również umowy spółki niebędącej osobą prawną (gdy łączna wartość wniesionych przez wspólników wkładów przekracza równowartość 50 000 euro) lub umowy wspólnego przedsięwzięcia lub inne umowy o podobnym charakterze (gdy wartość wspólnie realizowanego przedsięwzięcia przekracza równowartość 50 000 euro).

Podatnicy uzyskujący przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną

Za istotną zmianę należy uznać również wprowadzenie nowego przepisu dotyczącego podatników uzyskujących przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną. Jeżeli spółka niebędąca osobą prawną dokonuje transakcji lub innych zdarzeń mających istotny wpływ na wysokość dochodu (straty), spełnienie warunku prowadzenia ksiąg rachunkowych i limit przychodów lub kosztów ustala się dla tej spółki (a nie dla jej wspólników). W tych okolicznościach obowiązanym do sporządzenia dokumentacji podatkowej będzie każdy podatnik, będący wspólnikiem spółki niebędącej osobą prawną. Obowiązek ten łagodzi możliwość sporządzenia dokumentacji przez wspólnika wyznaczonego, z tym że nie zwalnia to pozostałych wspólników z odpowiedzialności za nieprzedłożenie wymaganej dokumentacji podatkowej.

Obowiązek sporządzenia dokumentacji w roku następującym

Za novum uznać należy wprowadzenie obowiązku sporządzania dokumentacji podatkowej także w roku następującym po roku, za który podatnicy byli obowiązani sporządzić dokumentację, bez względu na wysokość osiągniętych przychodów lub poniesionych przez podatnika kosztów w roku, za który był zobowiązany do sporządzenia dokumentacji. 

Podmioty z terytoriów lub krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową

Jednocześnie zasadniczo nie ulegnie zmianie obowiązek sporządzania dokumentacji podatkowej przy dokonywaniu zapłaty należności na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Doprecyzowano jedynie, że obowiązek ten wystąpi, gdy zapłata wynikać będzie zarówno z transakcji jak i innego zdarzenia ujętego w księgach rachunkowych, gdy łączna kwota (lub jej równowartość) wynikająca z umowy lub rzeczywiście zapłacona w roku podatkowym łączna kwota wymagalnych w roku podatkowym świadczeń przekracza równowartość 20 000 euro (tożsamy limit utrzymano przy zawieraniu z takim podmiotem umowy spółki niebędącej osobą prawną oraz przy umowie wspólnego przedsięwzięcia lub innej umowie o podobnym charakterze). 

Zakres dokumentacji podatkowej

Ustawa nowelizująca wprowadzi trzystopniową dokumentację transakcji z podmiotami powiązanymi tj. dokumentacje na poziomie lokalnym (local file), dokumentację grupową (master file) oraz raportowanie według krajów (country-by-country reporting). 

Dokumentacja na poziomie lokalnym obejmować będzie opis transakcji lub innych zdarzeń dokonywanych pomiędzy podatnikiem lub spółką niebędącą osobą prawną i podmiotami z nimi powiązanymi, opis danych finansowych podatnika, informacje o podatniku oraz dokumenty. W przypadku podatników (również posiadających udziały w spółce niebędącej osobą prawną), których przychody lub koszty przekroczą w roku poprzedzającym rok podatkowy równowartość 10.000.000 euro wymagane będzie dodatkowo opis analizy danych podmiotów niezależnych lub danych ustalonych z podmiotem niezależnym, uznanych za porównywalne („analiza danych porównawczych”). 

Dokumentacja grupowa sporządzana będzie dla podatników lub spółek niebędących osobą prawną, jeżeli ich przychody przekroczą w roku poprzedzającym rok podatkowy równowartość 20.000.000 euro i powinna zawierać m.in. strukturę organizacyjną grupy oraz opis zasad wyznaczania cen transakcyjnych (polityki cen transakcyjnych) stosowanych przez grupę podmiotów powiązanych. 

Raportowanie według krajów będzie obowiązkiem największych podmiotów (o przychodach na terytorium RP oraz poza jej terytorium wynoszących 750.000.000 euro). 

Termin do sporządzenia dokumentacji podatkowej

Istotną zmianą będzie wprowadzenie obowiązku sporządzania dokumentacji podatkowej w określonym przepisami terminie. 

Dokumentację podatkową na poziomie lokalnym (local file) będzie się sporządzało nie później niż do dnia upływu terminu określonego dla złożenia rocznego zeznania podatkowego (za wyjątkiem opisu danych finansowych podatnika, który będzie się sporządzało w terminie 10 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego podatnika lub spółki niebędącej osobą prawną). Celem tego przepisu jest zapewnienie, aby podatnicy przy sporządzaniu rocznego zeznania podatkowego zachowali jednolitość i przejrzystość rozliczeń cen transferowych z informacjami przedstawionymi w dokumentacji podatkowej. 

Dokumentację grupową (master file) załączać się będzie natomiast do sporządzanej dokumentacji na poziomie lokalnym (local file), również w terminie do dnia złożenia zeznania podatkowego.

Pozostaje przy tym w niezmienionym kształcie obowiązek przedłożenia dokumentacji podatkowej na żądanie organów podatkowych lub kontroli skarbowej (w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego żądania).

Obowiązek aktualizacji dokumentacji podatkowej

Dokumentacja podatkowa dotycząca kontynuowanych w kolejnym roku podatkowym transakcji lub innych zdarzeń, podlega okresowemu przeglądowi i aktualizacji, nie rzadziej niż raz na rok podatkowy, przed dniem upływu terminu określonego dla złożenia zeznania podatkowego za kolejne lata. Dokumentacja w zakresie analizy danych porównawczych podlega w tym zakresie aktualizacji nie rzadziej niż co 3 lata, chyba że zmiana warunków ekonomicznych w stopniu znacznie wpływającym na analizę danych porównawczych uzasadnia dokonanie przeglądu w roku zaistnienia tej zmiany.

Żądanie sporządzenia i przedłożenia dokumentacji podatkowej

Organy podatkowe zostaną wyposażone w uprawnienie do wystąpienia do podatnika z żądaniem sporządzenia i przedłożenia dokumentacji podatkowej, których wartość nie przekracza ustalonych ustawą limitów (czyli uprawnieniem dalej idącym, niż żądanie „przedłożenia” dokumentacji podatkowej). Podstawą takiego żądania będzie zaistnienie okoliczności wskazujących na prawdopodobieństwo zaniżenia wartości transakcji lub innego zdarzenia w celu uniknięcia obowiązku sporządzenia dokumentacji podatkowej. W tych okolicznościach podatnik będize obowiązany do sporządzenia i przedłożenia dokumentacji podatkowej, w terminie 30 dni od dnia doręczenia takiego żądania.

Oświadczenie o sporządzeniu dokumentacji podatkowej

Ustawa nowelizująca nałoży na podatników (a w zasadzie na reprezentantów podatników) obowiązek składać urzędom skarbowym oświadczenia o sporządzeniu dokumentacji podatkowej, do dnia upływu terminu określonego dla złożenia rocznego zeznania podatkowego. Podyktowane jest to tym, że zagadnienia dotyczące polityki cen transakcyjnych dotykają szeregu zagadnień z rachunkowości zarządczej oraz decyzji strategicznych grupy, stad konieczne jest wiarygodne potwierdzenie przez podatnika kompletności sporządzonej dokumentacji podatkowej.

Uproszczone sprawozdanie w sprawie transakcji lub innych zdarzeń

Podatnicy obowiązani do sporządzania dokumentacji podatkowej, jeżeli ich przychody lub koszty, w rozumieniu przepisów o rachunkowości, przekroczyły w roku podatkowym równowartość 10.000.000 euro, dołączają do zeznania podatkowego za rok podatkowy uproszczone sprawozdanie (wedle ustalonego rozporządzeniem wzoru) w sprawie transakcji z podmiotami powiązanymi lub innych zdarzeń zachodzących pomiędzy podmiotami powiązanymi, lub w związku z którymi zapłata należności dokonywana jest bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

Zespół Wybranowski Nowicki Biuro Prawne